Một ngày tháng 5, khi những cơn mưa lớn giữa hè vừa làm dịu đi cái nắng nóng oi ả. Tôi cùng vài người bạn sắp xếp công việc để đến Hà Giang, đến nơi mà được ăn cơm, ăn cháo trắng thôi cũng đã là cả một ước mơ rồi !
Chỉ có duy nhất một ngày để lên thăm bản Chí Thì cách trung tâm TP Hà Giang gần 100km. Khi những dãy núi lờ mờ hiện ra trong những làn mây trắng bay lơ lửng buổi sáng, chúng tôi vội vã lên đường từ TP Hà Giang mà chưa kịp ăn uống gì cả. Thôi thì tiện đâu ăn đấy – toàn thanh niên nên cũng không quá quan trọng lắm. Vượt qua 30km đầu tiên thì điều mà chúng tôi lo lắng nhất đã xảy ra. Một trận mưa rừng xối xả khiến chúng tôi phải dừng lại. Vì sốt ruột nên mấy anh em đã cố đội mưa đi tiếp những chỉ được thêm vài km là vội vàng trú tiếp vì hạn chế tầm nhìn và đường trơn. Ngồi nhìn mưa rơi mà lòng như lửa đốt bởi 20km lên bản sẽ là ác mộng nếu trời mưa. Mấy anh em nhìn nhau lắc đầu rồi chốt “có đi bộ cũng phải lên được đến bản”. 30 phút để cơn mưa rừng ngớt hẳn, chúng tôi tiếp tục đi thêm gần 40km để vào tới xã Yên Cường, huyện Bắc Mê tỉnh Hà Giang.
Nghỉ ngơi và làm việc với chính quyền xã, hơn 9h sáng chúng tôi bắt đầu đi xe máy lên bản. Anh Cường là người dẫn đoàn đi, anh nói “đường vào bản khoảng 20km cơ, nếu đi bộ sẽ rất mệt. Cứ đi xe máy, nếu khó quá thì để xe lại dọc đường rồi tính tiếp”. Và thế là chúng tôi – 2 xe máy với 4 thanh niên bắt đầu những chặng đầu tiên trên đoạn đường gian nan ấy. Mới chỉ vài km đầu tiên, ai cũng toát mồ hôi vì đường quá trơn, chỉ cần không chú ý là có thể ngã. Rồi chúng tôi bị ngã thật – cũng may là đi tốc độ chậm nên chỉ bị thương phần mềm mà thôi. Tiếp tục băng quan khoảng 2 – 3km đường thoải khá dễ đi. Tôi cứ ngỡ sẽ thuận lợi để vô đến bản nhưng không, hóa ra mọi thứ khó khăn nhất đều dồn hết vào những chặng cuối cùng. Đường lởm chởm đá nên rất khó đi. Có những đoạn gần như phải 2-3 người mới có thể lôi xe băng qua được. Người giữ xe, người kéo, người đẩy, loay hoay một lúc thì xe cũng vượt qua. Anh Cường nói, những chỗ đó trước là phải khiêng xe qua chứ giờ là dễ hơn rất nhiều rồi. Chúng tôi nghe mà chỉ biết cười trừ vì dễ theo lời anh mà 3-4 thanh niên vất vả mãi mới nhấc xe qua được. Đoạn đường gần 20km nhưng tôi phải mất 2 giờ đồng hồ để vượt qua trong khi xe con lại mất 2 giờ 30 phút lận. Cái đáng sợ là chiều đi gần như 95% chúng tôi leo dốc – những con dốc cao, đá to, đá nhỏ, sình lầy khiến xe chạy không có ma sát nên rất dễ trượt bánh. Gần như 50% đoạn đường ấy người ngồi sau phải xuống đi bộ vì không thể đủ an toàn chở người leo dốc. Quả thực đây là cung đường mà đến giờ khiến tôi sợ hãi nhất.
Vào đến bản, chúng tôi lên thẳng điểm trường học. Một điều đặc biệt là ở điểm bản Chí Thì chỉ có các thày giáo mà không có nổi một cô giáo. Vì đường quá khó khăn nên các cô giáo không thể lái xe vào bản được, nên các thày nhận trách nhiệm khó khăn này. Các thày ở bản từ thứ 2 đến thứ 6, cuối tuần tranh thủ về với gia đình. Trưa chúng tôi ngồi ăn cơm cùng các thày, bữa cơm gần 20 người đàn ông nhưng luôn rộn ràng tiếng cười. Các thày khoe món rau rừng hôm nay các thày mới hái được, khoe bếp gas không lo nổ bình mà thực chất là bếp củi, giấy ăn thì lấy giấy ô li để dùng. Mọi thứ đều thiếu thốn và tạm bợ. Các thày thấy đoàn từ thiện lên vui lắm, vì ở đây hiếm khi nào gặp người lạ nên ai cũng có bệnh “thèm người”.
Còn một cụm bản nữa còn khó khăn hơn nhưng vì không kịp nên chúng tôi không thể tới thăm. Hẹn bà con, hẹn thày giáo, hẹn tụi nhỏ thứ 7 này chú sẽ quay lại. Chúng tôi vội vã lái xe về trung tâm xã, rồi từ Yên Cường về TP Hà Giang. Không nghỉ ngơi, chạy xe một mạch 4 tiếng đồng hồ. Mặc dù mùa hè trời tối muộn nhưng chúng tôi vẫn phải đi gần 60 phút trong màn đêm giữa núi rằng Hà Giang. Vì kiệt sức do lái xe cả lên và xuống bản nên tôi ngồi phía sau xe lúc đi từ xã Yên Cường về TP Hà Giang. Suốt chặng đường ấy, tôi trăn trở rồi suy nghĩ mông lung, nghĩ về mảnh đất tuyệt đẹp nhưng nghèo đói, nghĩ về những đứa trẻ thiệt thòi sống trong cảnh nghèo nàn đói rét, nghĩ về những bữa cơm nhão, nghĩ về A Páo với cô con gái đáng thương chỉ vì nghèo mà phải làm bạn suốt đời với bóng tối. Giá như, con đường 20km kia dễ đi một chút, giá như tụi nhỏ có ngôi trường khang trang hơn, giá như…
